اگر بخواهی به دوران قبل از پرورش ماهی نگاهی داشته باشیم باید به مرحله تکثیرو قبل از آن اشاره کنیم.

تخم قزل آلا بسیار حساس به درجه حرارت و ضربه زدن میباشد. دارای خاصیت ارتجاعی بوده و اسپرماتوئید از سوراخی بنام میکروپیل که در سطح تخم است وارد آن میگردد.گرفتن تخم از ماهی ماده و اسپرم از ماهی نر را اصطلاحا تخمگیری می نامند، برای این کار ماهیان مولد را ابتدا توسط ماده بیهوشی ms222 بیهوش کرده و سپس اقدام به تخمگیری می کنند. پس از آن تخمها و اسپرم را روی هم ریخته و به آرامی هم میزنند تا در مدت 30تا120 دقیقه لقاح صورت گیرد.

هر ماهی نر برای 4تا5 ماهی ماده به کار میرود،بسته به محل و درجه حرارت فصل تخمریزی تغییر می کندبدین صورت که هرچه درجه حرارت آب پایینتر باشد زمان تخمریزی به عقب می افتد و برعکس که در هر دو صورت کیفیت تخمها کاهش می یابد. این زمان را می توان با تخمگیری گزینشی،استفاده از نور مصنوعی یا تزریق هیپوفیز پیش انداخت.عواملی چون سریع الرشدبودن،رنگ مناسب،بلوغ دیرس جهت جلوگیری از کاهش کیفیت تخم و مقاومت در مقابل بیماریها در انتخاب مولدین دخالت دارند. دما،جنس،نور وتغذیه در رسیدگی آزادماهیان دخالت دارند، علاوه بر اینها کوتاه شدن روز ،حضورجنس مخالفو شدت جریان آب در پیشرس نمودن ماهی ها موثرند،ماهی های ماده رسیده را میتوان از روی شکم برآمده شان تشخیص داد.

منفذ تناسلی متوم و قرمزرنگ نشانه آمادگی ماهی برای تخمکشی است،ماهی نررسیده هم دارای آرواره پایینی قلاب مانند می باشد.ماهی های نر در دوسالگی و ماده ها هم در سال دوم و سوم به بلوغ جنسی میرسند.ماهی قزل آلا که شکمی پر از تخم دارد بسیارحساس بوده و توانایی تحمل خشونت را ندارد و به همین دلیل جهت رقم بندی و تخمگیری هر بار نباید بیش از 2تا3 ماهی را برداشت و تور دستی را از ماهی پرکرد زیرا سبب شکستن تخمهاو صدمه به دستگاه تولید مثل می گردد.

مقدار تخم به سن و اندازه ماهی مولد بستگی دارد،در گزینش ماهی آنهایی را که تخم درشتری تولید می کنند باید انتخاب نمود. هرماهی بطور متوسط در دوسالگی 1553عدد تخم و در سه سالگی 2210عدد تخم تولید می کنند که تقریبا هر 305عدد آن 30گرم وزن دارند. اگرقبل از رسیدگی کامل تخمها اقدام به تخمگیری از ماهی نشود درصد لقاح بشدت کاهش خواهد یافت و اگر رقم بندی و تکثیر به موقع صورت نگیرد تخمها بیش از حد رسیده شده صاف و زلال می شوند که در اثر ارتباط با خونابه مترشحه از تخمدان بصورت مات که تخمهای شبکور نامیده می شوند در می آیند.

 بارور کردن به طریقه خشک و مرطوب انجام می گیرد که نوع خشک آن بدلیل افزایش زمان بازماندن سوراخ میکروپیل و امکان تخمگیری از چند ماهی در یک ظرف از مطلوبیت بیشتری برخوردار است. عملیات تخمگیری با روشهای مختلفی صورت می گیردکه فقط به آنها اشاره می شود:

1-  تخمگیری با دست(یک نفره یا دو نفره)

2-  تخمگیری بوسیله هوا

3-  تخمگیری بطریق بریدن شکم(در ماهیان آزاد)

پس از این عمل تخم ها و اسپرم ها را با هم در یک ظرف تمیز مخلوط  کرده و به آن آب اضافه می کنند، تخم های گرفته شده را می توان پس از 48ساعت شمرد که برای این کار از چندین روش استفاده می کنند:

1-  شمارش تخم به روش حجم سنجی(شمارش تخم هابر روی سینی مخصوص)

2- شمارش تخم به طریقه بورو(شمارش بر اساس مقدار آبی که با افزودن تخم ها جابه جا می شود)

3- شمارش تخم به روش فون بایر(استفاده از یک ناودانک 30سانتی متری با دیوارک هایی با زاویه 45درجه در داخل)

در پایان پس از جدا کردن تخم های مرده، تخم های سالم را برای تبدیل شدن به لارو به داخل سبدهای مخصوص یا انکوباتورها انتقال می دهند. سبدهای استاندارد معمولی به درازی 50سانتی مترو پهنای25/36 سانتی مترو گودی 15سانتی متر هستند که در قابی کوچک قرار گرفته و در داخل کانال آویزان می شوند.

انکوباتور ها نیز بسته به نحوه ورود آب و تماس با تخم ها به سه نوع چکه ای و سینی شکل و جعبه ای تقسیم می شوند. انکوباتورهای سینی شکل بصورت کشویی و عمودی روی هم قرار گرفته و تخم ها تا تبدیل به لارو وجذب کیسه زرده در آن نگهداری می شوند. در نوع چکه ای آب از بالا به سمت پایین به روش قطره ای هدایت می شود و تخم ها را تا مرحله چشم زدگی در آن نگهداری می کنند سوراخ های توری کف سینی سبب نگهداری تخم شده و آب به زیر سینی سقوط می کند و اکسیژن مورد نیاز هی بدین صورت تامین می شود. در نوع جعبه ای آب از بالای کانال مخصوص بسمت پایین کانال هدایت می گردد.

معمولا درجه حرارت برای هچری تخم ها 8تا10درجه است،با این درجه تخم ها در روز 16 چشم زده می شوند و درروز 32از تخم خارج می گردند،لاروهای تازه از تخم درآمده را برای چند هفته در تراف نگه می دارند و جریان ورودی آب را افزایش می دهند چون لاروها دوبرابر تخم ها به اکسیژن نیاز دارند. وقتی دوسوم کیسه زرده توسط ماهی جذب شد لاروها میتوانند شنا و تغذیه نمایند و می توان آنها را به حوضچه های پرورشی منتقل نمود.

 لاروها را میتوان بطریق وزنی و حجمی شمارش نمود،در روش وزنی با نمونه برداری از چند نقطه تراف متوسط وزن لاروها را بدست می آوریم سپس با میزان وزن آب یک سطل و ریختن ماهیان صید شده با ساچوک در آن تعداد آنها را تعیین می کنند. در روش حجمی لاروها را با یک ظرف مشبک صید کرده و با شمارش تعداد دفعه استفاده از ظرف تعداد لاروها یا بچه ماهی ها را محاسبه می کنند.

تغذیه لاروها وقتی 80درصد کیسه زرده جذب شد آغاز می گردد و معمولا باتراکم ده هزار قطعه در هر متر مربع می باشد. غذادهی به بچه ماهیان با دست صورت می گیردوباید هر 15تا30دقیقه این عمل را انجام دادبا رشد بچه ماهیان ورسیدن به وزن 5گرم آنها را برای نگهداری به حوضچه های گرد انتقال می دهند،باید توجه داشت که در زمان تعویض نوع جیره همه غذا به یکباره عوض نشود بلکه این کار به تدریج انجام گیرد.

نکته: برای پرورش بچه ماهیان نورس در تراف های 2تا3متری به ازای هر1000قطعه یک لیتر آب در دقیقه با درجه حرارت 12 درجه سانتی گراد منظور گردد.