باید این مطلب را عنوان کرد برای جلوگیری از هرگونه اسیبی در زمان حمل ماهی مولد باید کمترین استرس ممکنه را به ماهی وارد نمود .  لذا بجای حمل ماهی با وسایل مختلف در فاصله استخرها و سالن مورد نظر( همچون برانکارد و سطل )  بهتر است که با استفاده از کانالهای محتوی آب که ماهی مولد را به ارامی و با استفاده از آب و نیز حالت ثقلی زمین به سمت حوضچه های در سالن هدایت نمود و بعد از نگهداری ماهی در این استخرها برای مدت زمان کوتاهی و آرام شدن ماهی ان را بیهوش نماییم ( البته در بیهوشی ماهی استفاده از موادی چون گل میخک  بجای  مواد شیمیایی میتواند کار آمد تر بوده و میزان عوارض جانبی ان کمتر است  )برای معین کردن ماهیان مولد ماده ای که دارای رسیدگی جنسیند معمولا از ماهیان نر نشانگر استفاده می کنیم و بر این اساس ماهیهای مولد ماده مشخص می شوند بعد از انجام کارهای فوق عمل تخمک و اسپرم گیری را انجام می دهیم که به روش یکنفره و دو نفره قابل انجام است و با به دست آوردن مهارت کافی به صورت یکنفره وبا بیشترین دقت ممکن کار انجام می شودبعد از انجام اعمال تخمک و اسپرم گیری و قاطی کردن انها باهمدیگر لقاح صورت می گیرد برای این کار ابتدا تخمک را داخل ظرف میریزند و بعد اسپرم را روی ان ریخته و با پر بهم می زنند و در این حال شرایط برای رسیدن اسپرماتوزیییدهای جنس نر به سوراخ میکروپیل تخمک مناسب است و دقت در این مرحله می تواند به موفقیت در این امر و افزایش میزان درصد لقاح کمک کند و با گذاشتن ظرف فوق در زیر رگه ای از اب میزان اضافات آن حذف می گردد در این مرحله تخم شکل می گیرد و با خواباندن تخمها در انکوباکتور و بهره بردن از اب جاری چشمه شرایط را برای بوجود آمدن بچه ماهی مهیا می کنند بنا به شرایط فیزیکوشیمیایی و نیز سایر فاکتورها همچون جنس تخم حاصله و مدیریت ناظر بر انجام امور فوق ماهی بعد از گذشت مدت زمانی به لاروی تبدیل می گردد که توانایی تغذیه از کیسه زرده خود را دارد و بعد از جذب دو سوم کیسه زرده اش دستگاه گوارششان تکمیل شده و توانایی تغذیه از غذاهای کنستانتره را دارد که در این سن بتدریج به استخرهای نوزادگاه انتقال می یابند در این مرحله باید دقت کرد که عواملی همچون نوع غذای مصرفی و مواد موجود در آنها و نیز محاسبه میزان غذای مورد نیاز و تعداد دفعات غذادهی و همچون رعایت اصول کامل بهداشتی (  هماهنگ با استاندارد کاری ) در بهبود روند کاری فوق العاده موثر است و با ادامه کار بچه ماهی در وزن 3 – 5 گرم به مزارع پرورشی وارد می شود  البته در وزنهایی بالا ترهم ممکن است به فروش برسند که بنا به توانایی مالی پرورش دهنده خرید بچه ماهی صورت می گیرد

ولی باید گفت بچه ماهی در وزنهای پایین فوق العاده حساسند و باید بیشترین دقت را در نگهداری انها بعمل آورد ولی از لحاظ اقتصادی برای شخص پرورش دهنده صرفه اقتصادی دارند

رعایت نکات فوق در انجام یک تکثیر موفق می تواند نقش موثری داشته باشد  :

 الف -  احداث تاسیسات مرکز بر اساس اصول فنی و مهندسی که میزان استرس را در مراحل مختلف به پایینترین حد ممکنه برساند ونیز تمامی استخرها به سهولت از اب موجود استفاده کنند

 ب -  وجود یک آزمایشگاه در این مراکز نقش موثری دارد

 پ -  استفاده از حداقل آب منبع آبی مورد نظر و انجام برنامه ریزی کاری بر اساس این اب تا در فصول کم آبی تابستان با مشکلی روبه رو نباشیم

 ت -  استفاده از کارشناسان شیلاتی و دکتر دامپزشک مستقربا تجربه کارعملی که دارای توان مدیریت بالا واختیار کامل در زمینه انجام امور فنی و اجرایی باشند

 ج -  بهره گرفتن از ماهی های با کیفیت بالا بعنوان پیش مولد که دارای تمامی شرایط گفته شده باشند البته داشتن گواهی دامپزشکی از محل تهیه ماهی از لزومات انتخاب ماهیان فوق است

 ح  -  رعایت کامل اصول بهداشتی (  حتی در رفت وآمد افراد  ) و تغذیه مناسب (  بر اساس میزان غذای محاسبه شده توسط کارشناس شیلاتی فوق  )

 خ -  داشتن امار و اطلاعات کامل و روزانه و تجزیه و تحلیل انها و رفع نقایص موجود برنامه ریزی برای تولید با کیفیت بالا  

ماهی قزل آلا از جمله ماهیان گوشتخواری است که در صورت غیر هم سایز بودن می توانند مشکلاتی را بوجود بیاورند در این هنگام بنا به اختلاف سایزی که وجود دارد تعادل غذایی به هم می خورد و غذای مصرفی نمی تواند نیاز غذایی تمام این ماهیان را برآورده نماید چون از لحاظ سایز با سایز دهان آنها متعادل نیست در ضمن میزان مواد غذایی موجود در این غذاها با نیازهای مختلف سایزهای ماهی متناسب نیست بنا به این عواملی که ذکر شد و نیز اینکه هم نوع خواری این ماهیان نیز می توان باعث خورده شده ماهیان کوچکتر توسط ماهیان بزرگتر گردد

این دستگاه براحتی قابل تبدیل به ابعاد یک و دو و سه قسمتی است

مشخصات دستگاه فوق بشرح زیر است

-  توانایی رقم بندی اندازه های مختلف ماهی از بچه ماهی زیر گرم تا پیش مولد

-  سرعت رقم بندی (  60000 قطعه در ساعت  ) با دقت بسیار زیاد

-  تعویض راحت غربال ها و تمیز کزدن آنها

-  استرس بسیار کم و راحتی کار

 -  امکان شمارش ماهیان در حین رقم بندی

-  شبکه غربال از جنس پلی اتیلن و PVC بوده و بنحوی طراحی شده که هیچ صدمه ای به پوست ماهیان نمی زند

 مشخصات فنی  :

  ابعاد :  175 cm* 72 cm * 58 cm  

  جنس  :   استیل و کامپوزیت

  وزن  :   33.8 کیلوگرم

  تعداد غربال  :  14  غربال

 شمارشگر ماهی  :

همانطور که گفتیم این ماهی برای داشتن یک جیره غذایی مناسب باید دارای تعدادی مشخص باشد که در مزارع پرورش ماهی این کار را به حالت تجربی انجام می دهند دستگاه فوق توانایی شمارش ماهیان 5 الی 500 گرمی را دارد

در این دستگاه ماهیان در حین رد شدن از کانال ماهی شمار توسط سنسورهای حساسی ماهیان را مورد شمارش قرارداده و با ارسال پالس به پردازشگر تعداد ماهیان را شمارش می کنیم و قابلیت شمارش ماهیان در سه ردیف مختلف امکان آمکان اگاهی از جمعیت ماهیان را در هر لحظه به ما می دهد و در نهایت خروجی ماهی وارد استخرهای مخلف خواهد شد که در این عمل میزان استرس ماهی به حداقل خود خواهد رسید

 مشخصات فنی دستگاه :

-  ابعاد :  110*37*37  cm

-  جنس :  کامپوزیت و استیل

-  حس گر :  الکترونیکی

  وزن :  6400  گرم

 پردازشگر  :   دستگاه فارم اسیست

 منبع تغذیه  :   12  ولت مستقیم

 سرعت شمارش :  15000 قطعه در ساعت

 دقت :  95 -  99  درصد

 منبع تغذیه  :  باطری نیکل کادمیم  12  ولت

) ـ حوضچه های گرد : آب در این حوضچه ها جریان ملایم جریان داره و بنابر این ماهی نیروی کمتری رو صرف مقابله با جریان آب میکنه که در نتیجه این، ضریب تبدیل غذایی بالاتر میره (غذای بیشتری به گوشت تبدیل میشه). علاوه بر این، حوضچه های گرد نسبت به کانال های پرورشی ، به آب کمتری نیاز دارن و چون مجرای خروجی آب در وسط حوضچه گرد قرار داره ، یک جریان دایره مانند در حوضچه بوجود میاد که خاصیت خودپالایی داره.

اما عیب این حوضچه ها در این هست که گندزدایی یا ضدعفونی کردن آب در اونها مشکل هست و علاوه بر این، نمیتونیم از خیلی از دستگاه های مکانیکی (مورد استفاده برای تغذیه و بارگیری ماهیان)، در حوضچه های گرد استفاده کنیم. این حوضچه ها با قطر 420 سانتیمتر و عمق 75 سانتیمتر میتونن به خوبی 180 کیلوگرم ماهی قزل آلا رو در دمای 5/15 درجه نگهداری کنن به شرطی که میزان جریان آب، 190 لیتر در دقیقه باشه.

2) ـ کانال های دراز :   این کانال ها به دو شکل طراحی میشن:

 (1) کانال های کف سیمانی     (2) کانال های کف خاکی

(1) کانال های کف خاکی با طول 30 متر و عمق 2/1 متر با دیواره های شیب دار که باعث میشن عرض کانال از سطح به طرف عمق کم بشه، بطوری که پهنای کانال در سطح 9 متر و در کف 3 متر هست. این کانال ها رو به تعداد 4 تا 8 تایی توی یک ردیف قرار میدن. آب از انتهای یک کانال خارج میشه و وارد کانال بعدی میشه تا اینکه بالاخره از سیستم خارج میشه و یا اینکه تصفیه و هوادهی میشه و دوباره به سیستم بر میگرده.

این کانال ها به خاطر داشتن کف خاکی ، مثل نهرهای طبیعی بطور قابل توجهی قابلیت خودپالایی دارن و لازم نیست بطور مداوم اونها رو تمیز کنیم، چرا که انواع میکروارگانیسم ها مثل باکتری ها، قارچ ها، آلگ ها و انواع لارو حشرات در کف کانال زیست میکنن که تاثیر بسزایی در تبدیل مواد آلی سمی به مواد معدنی غیر سمی دارن. اما نقطه ضعف کانال های خاکی این هست که در کف کانال یا روی دیواره های کانال شاهد رویش گیاهان هستیم . همچنین تعمیر و مرمت این کانال ها هم بسیار خسته کننده و پر زحمت هست. در حال حاضر این کانال ها کلا بصورت سیمانی ساخته میشن که کانال کف سیمانی نام گرفته اند.

1- ساچوک : عبارت است از حلقه ای فلزی یا پلاستیکی به اشکال (دایره ای ، مربعی یا مثلثی) که تور به آن متصل شده و به وسیله دسته چوبی یا فلزی برای حمل و جابه جایی و صید ماهی در استخرهای بتونی به کار می رود . تور ساچوک می بایست بدون گره باشد تا در موقع نمونه برداری ، سطح بدن ماهی آسیب نبیند . بهتر است روی حلقه های فلزی به وسیله لوله پلاستیکی مانند شلنگ آب پوشانده شود . این وسیله با ابزارهای ساده در اندازه های مختلف برای اهداف متفاوت قابل تهیه می باشد .

2- تورپره (تورمحاصره ای) : پره از قسمت های مختلف از جمله کیسه تور ، جناح کیسه تور ، دستک پهلو و دستک تشکیل شده . سایر اجزای تورپره عبارتند از طناب نایلونی که در قسمت بالا و پایین به تور بافته می شوند . سبک کننده ها که در بالا و سنگین کننده ها که در پایین تور قرار می گیرند . تعداد و فاصله سبک کننده ها و سنگین کننده ها طبق محاسبه تعیین می گردند و باید طوری قرار قرار گیرند که بافته به مهنند دیواری عمودی در آب مستقر شده و بیش از حد کشیده نشود و یا تا نخورد . تور پره با توجه به عرض استخرهای پرورشی تعیین می گردد . این طول در دریای خزر بین 1000 تا 1500 متر با توجه به عمق مجاز نفوذ صیادان به دریا تعیین می شود . ارتفاع تور پره نیز با توجه به عمق محل صید در نظر گرفته می شود . این وسیله صید کاربرد فراوانی در صید ماهیان فلس دار که به صورت گله ای مهاجرت می کنند دارد . از پره می توان در استخرهای پرورشی بزرگ جهت صید یا بیومتری استفاده نمود .

در بررسی بیماری های ماهی اولویت بر رعایت نکات بهداشتی و پیشگیری از بیمار می باشد . زیرادرمان بیماری ماهیان با توجه به ویژگی های خاص محیط زندگی آنان بسیار پر هزینه و درپاره ای موارد غیر ممکن است . یک پرورش دهنده ماهی باید اطلاعات کافی از وضع ماهیان از نظر موقعیت محیط زندگی وشرایط فیزیکی و شیمیایی و بیو لوژیکی آب؛رژیم غذایی و غیره داشته باشد.برای این منظور بایستی روزانه روزانه از استخرها بازدید به عمل آید و به معاینه ماهیان بپردازد و کلیه فاکتورهای قابل اندازه گیری را در دفاتر و فرم های مخصوص ثبت  نماید.ثبت این فاکتورها می تواند کمک زیادی به پیشگشری و تشخیص بیماری های احتمالی نماید.

ابتدا باید رفتار ماهیان را به طور دسته جمعی و با یک نگاه کلی تحت نظر گرفت و سپس چند عدد از آنها را به طور انفرادی با دقت بیشتری بررسی نمود .

ماهیان تلف شده در استخر را باید روزانه جمع آوری و پس از شمارش و وزن کردن در زیر آهک مدفون کرد و بلافاصله به بررسی بیماری های احتمالی اقدام نمود . دفن کردن ماهیان مرده به منظور عدم دسترسی پرندگان و سایر جانوران به آنها و جلوگیری از گسترش بیماری لازم و ضروری می باشد . جابه جا شدن ماهیان در استخر باید مورد بررسی قرار گیرد . در حالت معمولی ماهی ها دسته های متراکمی را تشکیل می دهند که در عرض استخر به کندی شنا می کنند . تجمع ماهیان در مدخل ورودی یا خروجی استخر و آمدن آنها به سطح آب یک حالت غیر طبیعی بوده که ممکن است نشانه کمبود اکسیژن باشد . البته گاهی تجمع ماهیان در بخشهایی از استخر ممکن است ناشی از شیب نامناسب و یا گردش نامناسب آب در استخر باشد و یا برای فرار از شرایط نامناسب مانند تابش نور خورشید انجام گیرد . ماهیان بیمار و ماهیانی که از شرایط مناسبی برخوردار نیستند معمولا از گله ماهیان جداشده و در گوشه های استخر به تنهایی زندگی می کنند ، اینگونه ماهیان باید از سایر ماهیان جدا ودر استخرها قرنطینه گردند .

در حالت طبیعی هنگامی که فردی به استخر یا حوضچه پرورش ماهی نزدیک می شود ، ماهیان موجود در آن به پیشواز می آیند . به امید آنکه به آنها غذا خواهد داد حال اگر ماهیان از نزدیک شدن یک فرد به استخر وحشت زده شده و فرار کنند ، نشانه آن است که ماهی ها در دوره کمون بعضی از بیماری ها می باشند . ولی این حالت ممکن است در مواقعی که ماهیان بیش از حد تغذیه کرده باشند و یا اینکه مقدار اکسیژن محلول در آب خیلی کاهش یافته باشد دیده شود .

گاهی اوقات ماهیان بدن خود را به دیواره های استخر می مالند (در اثر خارش بدن ) یا در تمام سطح استخر به بیرون از آب می پرند ویا در حرکت ناگهانی انعکای نور نقره ای از پهلوهای آنها دیده می شود که این علائم معمولا بر وجود انگل بر سطح پوست آنها دلالت دارد .

در حالت طبیعی رنگ پوست ماهیان تقریبا یکنواخت است . اگر رنگ پوست ماهی تیره شود معمولا نشانه یک بیماری می باشد ، بخصوص اگر با اگزوفتالمی ( بیرون زدگی چشم ) همراه باشد . البته تغییرات رنگ پوست بدن ماهی ممکن است بر اثر علل مختلف فیزیولوژیکی (متابولیکی) فیزیکی - شیمیایی ( کمبود نور و اکسیژن ) و پاتولوژیکی (آلودگی های میکروبی مانند سل و آلودگی های انگلی) بوجود آید . تمایل و رغبت ماهیان به غذا یک نشانه مهم سلامتی بوده که باید به دقت ارزیابی شود                                                         کنترل بیماری : کنترل بیماری تا حد زیاد مسئله­ای است مربوط به بهداشت استخر. استخرها حتی­الامکان باید در طول زمستان ، خشک نگه داشته شوند و با آهک زنده ، فرمالین یا سود سوزآور ضد عفونی گردند. ماهیان تولید مثل کننده همیشه باید از بچه ماهیها و ماهیان در حال رشد بزرگ­تر و جدانگاه داشته شوند. ماهیان باید بخاطر انگل­ها یا سایر علائم بیماری بطور مکرر در فصل رشد و ترجیحاً حداقل ماهی یک بار بطور کامل معاینه شوند و اگر بیماری آنان محرز گردید، سریع و بطور موثر درمان شوند. دقت در انتخاب ماهیان تولید مثل کننده اهمیت فراوانی دارد تا در درجه اول موجب انتقال بیماری به مزرعه نشوند