بنا به دلایل زیر ماهی رنگین کمان به مراتب برای پرورش مناسب تر است :
1ـ این ماهی به مراتب آسانتر از قزل آلا خال قرمز نسبت به محیط سازگاری حاصل می نماید ، تمایل بیشتری به اهلی شدن دارد و از غذای دستی آسانتر استفاده می کند ،. نسبت به درجات آب و کمبود اکسیژن مقاوم است .
2ـ این ماهی نسبت به بیماریها به مراتب مقاومتر است .
3ـ نمو تخم در زمان کوتاهتری انجام می شود و رشد آن سریعتر است ، کمتر گوشتخوار است و ماهیان کمتری را شکار می کند . دارای رشد سریع است .از انواع کرمها و نرم تنان تغذیه می کند و تحت مدیریت خوب و در صورت برخورداری از تغذیه مناسب در درجه حرارت مطلوب رشد 7ـ9 روز طول میکشد که بچه ماهی با وزن 2 گرم به وزن 250 گرم برسد.
استخرهای پرورش ماهی :
مساحت مزارع خاکی پرورش ماهی قزل آلا معمولا 5/0 تا 2 هکتار است و تعداد مزارعی که بزرگتر از این مساحت باشد خیلی اندک است . تعداد و تناسب استخرها و تاسیسات بستگی به هدف مزرعه دارد و اگر مزرعه قصد فعالیت در تمامی مراحل تولید دارد باید دارای استخرهای مولدین ، ساختمان انکوباسیون ، ساختمان تخم کشی ، استخرهای نوزادگاه و استخرهای پرواری باشد . ولی اگر تولید کننده قصد دارد فقط ماهی گوشتی تولید کندمی تواند دارای استخرهای پرورش ماهیان در سنین مختلف باشد .
شکل استخر ها می تواند طویل و باریک یا گرد با جریان دورانی و …. باشد که هر یک دارای مزایا و معایب خاص خود است .بیشتر استخرها از بتون ساخته شده یا از حوضجه های پیش ساخته فایبر گلاس استفاده می شود .
رایج ترین نوع استخر پرورش در ایران کانال های بتونی به طول 25ـ30 و عرض 5/2ـ3متر است . ولی در کشورهای اروپایی معمولا استخرها با همین ابعاد و حتی بزرگتر ولی خاکی ساخته می شود و نسبت طول به عرض 9ـ10 به 1 است .
 

قزل آلای رنگین کمان oncorhynchus mykiss :

نام علمی ماهی قزل آلای رنگین کمان salmo gairdneri richبوده است که با توجه به شباهت تاکسونومیک آن به گونه oncorhynchus mykiss یا آزاد ماهیان کبیر به تبدیل و مورد تصویب دانشمندان قرار گرفت.

قزل آلای رنگین کمان در سراسر جهان منتشر گردیده و بدون شک بعد از ماهی کپور عمده تر ین و قدیمی تر ین ماهی پرورش محسوب می گردد و همچنین این ماهی یکی از مهمترین ماهیان برای صید ورزشی قلمداد می گردد.

علیرغم تحقیقات وسیع و همه جانبه ای که در سطح جهانی بر روی این ماهی صورت گرفته است ، ماهی شناسان در خصوص نام علمی این ماهی اتفاق نظر نداشته اند و تاکنون بیش از 30 نام علمی برای این ماهی پیشنهاد گردیده است.

حدود 80 سال قبل ریگان Raygan پیشنهاد داد که ماهیان قزل آلای وابسته به اقیانوس کبیر با توجه به اندازه و شکل بین دو چشم آنها رده بندی گردد( کیابی -1372)

تجارب قبلی دانشمندان نیز حاکی از آن است که DNAمیتو کندری زل آلای رنگین کمان شباهت زیادی بهDNA میتو کندری ماهی آزاد اقیانوس کبیر در مقایسه با ماهی آزاد اقیانوس اطلس دارد . این شباهت به شاه ماهی آزاد اقیانوس کبیر حتی به مراتب بیشتر از شباهت آن بهDNA میتو کندری ماهی قزل آلای قهوه ای است.

در سال 1988 جامعه شیلاتی آمریکا American fisheries society نام جنس را برای ماهی قزل آلای رنگین کمان پیشنهاد داد . پس از اینکه معلوم شد ماهی قزل آلای رنگین کمان تقریبا تمامی ویژگیهای ماهی آزاد کامچاتکا را دارد نام علمیoncorhynchus mykiss برای آن پیشنهاد گردید تا جای نام علمی Salmo gairdneri rich را بگیرد .

- ماهی قزل آلای رنگین کمان به مراتب آسانتر از قزل آلای خال قرمز نسبت به محیط سازگاری حاصل نموده تمایل بیشتری به اهلی شدن داشته و از غذای دستی آسانتر استفاده می نماید.

2- این ماهی به درجه حرارت های بالا و کمبود اکسیژن مقاوم بوده و در آبهایی که به اندازه کافی تجدیدی گردد می تواند درجات 20 الی 22 درجه سانتی گراد را تحمل نماید.

3- قزل آلای رنگین کمان نسبت به بیماریها و بخصوص بیماریfurunculosis به مراتب مقاومتر می باشد .

4- نمو تخم در مدت کوتاهتر انجام شده و رشد آن سریعتر است. این ماهی گوشتخوار می باشد فلذا ماهیان کمتری را شکار می نماید این ماهی از انواع کرمها و نرم تنان تغذیه میکند و این موجودات را در بستر آبگیر جستجو می نماید .از همین طعمه ها برای صید ورزشی استفاده می کنند .

5- این ماهی دارای رشد سریع می باشد و در صورتی که خوب تغذیه شوند و در یک سالگی به وزن 100 گرم و در سالگی به 250 الی 300 گرم و در چهار سالگی به 40 الی 45 سانتی متر می رسد حداکثر وزن آن به 7 کیلو و حد اکثر طول گزارش شده به 70 سانتی متر است. این ماهی نسبت به whirling diseaseبیماری حساس می باشد و گوشت آن از حیث کیفیت نازلتر از گوشت قزل آلای خال قرمز می باشد.

6- ماهی قزل آلای رنگین کمان مناسب تر ین ماهی سرد آبی جهت پرورش می باشد بطوریکه آسانتر به غذای دستی عادت کرده و نسبت به درجه حرارت و کیفیت آب کمتر حساس می باشد و بدین جهت در سراسر دنیا اساسی تر ین ماهی آزاد مورد پرورش جهت تغذیه می باشد. از این ماهی می توان جهت ماهی دار کردن آبگیر های طبیعی استفاده نمود .
مهاجرت:

خیلی از ماهیان آب شیرین ساکن می باشند اردک ماهی در یک منطقه محدود اقامت می کند مخصوصاً در دوران جوانی . یک دسته سیخ باله یا یک جفت لای ماهی اغلب در محل مورد علاقه خود برای مدتهای طولانی باقی می مانند و معمولاً به هر سنگ و مخفیگاه در آن منطقه آشنا می باشند . ماهیان مهاجر در مقایسه به سفرهای طولانی دست می زنند مخصوصاً قبل یا بعد از فصل تولید مثل گروههایی از ماهیان جهت تخم ریزی به بالی رودخانه مهاجرت می کنند عده ای به پایین رودخانه . ماهیان خاویاری آزاد به بالای رودخانه می روند علت مهاجرت ماهی ها هورمون هایی است که توسط بلوغ غدد جنین ترشح می شود. آنها در این هنگام دارای احساسات جدیدی میشند . بصورتی که دیگر قادر به تحمل محیط اطراف خود نبوده و نیاز مبرمی به عوض کردن جایگاه خود را دارند این ماهیان جهت پیدا کردن مکانهای مناسب دست به مهاجرت می زنند .

آزاد ماهیان و از جمله ماهی قزل آلا ی رنگین کمان قدرت فوق العاده ای در به خاطر سپردن محیط آبهای محل تولد خود دارند .

بطور کلی زندگی ماهی قزل آلا ی رنگین کمان شبیه ماهی قزل آلا می باشد دوره تخم ریزی از اواخر زمستان تا اواخر بهار بوده و تعداد تخم ها بین 1 تا 5 هزار عدد می باشد بچه ماهیان تقریبا زمانی که 15 سانتی متر طول دارند دارای 11-12 عدد لکه های تیره رنگ بر روی بدن می باشند( جنسیت و تولید مثل)2/17

مشاهداتی که در خصوص قزل آلای رنگین کمان و قزل آلای خال قرمز انجام گرفته است گویای این نکته می باشد که قزل آلای رنگین کمان ، قزل آلای خال قرمز را از محل خویش دور می سازد . این ماهی مناطقی از رودخانه را انتخاب کرده و تحت تسلط خویش قرار می دهد.

قزل آلا ی رنگین کمان در مقابل تغییرات درجه آب اکسیژن آب زیاد حساس نمی باشد در صورتیکه ماهی قزل آلای خال قرمز نسبت به تغییرات فوق الذکر و همچنین نوسانات مواد غذایی حساسیت خاصی از خود نشان می دهد . این ماهی بعد از سازش تدریجی می تواند به خوبی در آب اقیانوس زندگی کند .

امروزه پرورش این ماهی در دریا در سبد هایی محصور صورت می گیرد که جمعیت هایی از ماهی ها از همین سبدها فرار کرده به دریا راه یافته اند قزل آلا ی رنگین کمان در شرایط طبیعی در آب شیرین و مناطق معتدل که حرارت در تابستان حدود 12 درجه سانتی گراد است زندگی می کند این ماهی در شرایط خوب پرورش می تواند نوسانات صفر تا 25 درجه سانتی گراد را تحمل نماید.

تاکنون مطالعات بسیار زیادی بر روی اصلاح نژاد قزل آلای رنگین کمان صورت پذیرفته است.
 

جنس نر و ماده قزل آلای رنگین کمان از لحاظ ظاهری شبیه به هم می باشد فصل تولید مثل با بلوغ جنسی رنگ نرها غلیظتر ده و تغییرات قابل ملاحظه ای در نرها ایجاد می شود در خارج از فصل تخم ریزی غدد جنس کاملاً کوچک هستند و فقط با نزدیک شدن فصل تولید مثل بزرگ شده و کیسه مواد تخم و اسپرم را به وجود می آورد

نکته : با این که بلوغ غدد جنسی توسط هورمونها کنترل می شود ولی قبل از انجام تخم ریزی آب باید دارای دمای مناسب باشد.

تخمک ها و اسپرم ها آزادند و در آب رها شده و لقاح در آنجا صورت می گیرد و تخم شفاف که کمی از آب سنگینتر بوده و قدری چسبناک هستند تا توانند به سنگها و گیاهان متصل شوند را به وجود می آورند.

قابلیت رشد و مقاومت ماهیان اصلاح شده افزایش یافته است بطوری که آنرا برای پرورش مصنوعی و با غذاهای کنتسانتره بخوبی مهیا ساخته است محل طبیعی زندگی این ماهی در قسمتهای علیای رودخانه ها و دریاچه های خنک و در محیطی که سرشار از اکسیژن و غذای کافی است می باشد.

این ماهی ظریف، عصبی، فوق العاده چالاک است . دارای عکسس العمل های شدید می باشد گوشت این ماهی فوق العاده لذیذ و خوش طعم و دارای رنگی زیبا می باشد که این مطلب باعث علاقه ماهیگیران ورزشی به این ماهی شده است.
رنگ بدن :

پوست و اندام شفاف و گلگون و از فلسهای ریزی پوشیده شده است رنگ آن در رودخانه های مختلف تغییر می کند و در رودخانه هایی که در سایه واقع گردیده است بسیار تیره رنگ می گردد.

از اهم مشخصات دیگر آن داشتن دندان های ریز در دهان و باله چربی بالای ساقه دمی است.

ماهیانی که معمولاً در لایه های بالایی آب زندگی می کنند دارای بدن و فلسی نقره ای هستند . این رنگ به خاطر انعکاس نور از بلورهایی بی رنگ و میکروسکوپی به نام کوانینCUANIN است . این بلورها در واقع محصول فرعی یک سوخت و ساز شیمیایی است که در زیر فلس یا در لایه مخصوص رنگ در پوست ایجاد می شود ماهیان نیمه شفاف مثل کفالها فاقد این ماده فلسهایشان می باشند.

دانه های رنگی قرمز زرد و سیاه هزاران سلول رنگی Chromtophore تجمع یافته اند . این دانه به توسط عمل انقباض یا انبساط به هم نزدیک یا از هم دور می شوند و این فرآیند اساس قابلیت تغییر رنگ در ماهی می باشد . غلظت رنگ در ماهیان به خط سلول رنگی و تراکم دانه در هر سلول بستگی دارد.

:: مشخصات ظاهری :

بدن پوشیده از فلس های ریز ، وجود یک نوار پهن به صورت رنگین کمان در دو طرف بدن ، وجود باله چربی ، خالهای تیره رنگ روی باله دمی .

:: عادات غذایی :

در محیط های طبیعی از لارو حشرات و شکارسایر موجودات آبزی استفاده می کند و در استخرهای پرورشی بطور کلی جهت تغذیه آن از غذای کنسانتره استفاده می شود .

ماهیان پرورشی باید سریع الرشد بوده ودر دوران پرورش به وزن متعارف مورد انتظار برسند.

متناسب با ذائقه مردم منطقه بوده وبازارپسند باشند.

علاوه بر مصرف غذای طبیعی از اقلام غذایی ارزان قیمت ومصنوعی نیز تغذیه کنند.

نسبت به شرایط نامناسب رژیم فیزیکوشیمیایی آب وتغییرات حاصله از آن مقاوم بوده وسازگاری نشان دهد.

در مقابل تورکشی ودستکاری وبیماری ها مقاوم باشد.

زندگی در شرایط متراکم وفوق متراکم را به خوبی بتوانند تحمل نمایند.

امکان تکثیر انبوه آنها وجود داشته باشد.

امکان تهیه غذا ودیگر احتیاجات پرورش در منطقه وجود داشته باشد.